مراحلی وجود دارد که باید طی شود تا مواد اولیه شیشه به محصولی با کیفیت و قابل قبول تبدیل شود. اما در طی ساخت شیشه ، ظرافتهایی وجود دارد که باید آنها را در یک کارخانه تولید شیشه مشاهده کرد و نمیتوان بهصورت تئوری آن را بیان کرد.
مواد خام شیشه
قبل از هر چیز باید بدانیم شیشه از چه موادی ساخته می شود ؟
ترکیب شیشه
با وجود هزاران فرمول جدید شیشه که طی 30 سال گذشته بوجود آمده، درخور
توجه است که هنوز مانند 2000 سال پیش ، 90 درصد تمام شیشههای جهان از
آهک ، سیلیس و کربنات سدیم تشکیل یافتهاند.
اجزای اصلی عبارتند از:
ماسه ، آهک و کربنات سدیم.
هر ماده خام دیگر ، جزء
فرعی تلقی میشود، هرچند که بر اثر استفاده از آن ، نتایج مهمی بدست آید.
ماسه شیشه
ماسه لازم برای تولید شیشه باید تقریبا کوارتز خالص باشد. در بسیاری موارد ،
منطقه تهنشینی ماسه شیشه ، محل کارخانه شیشه سازی را تعیین کرده است.
برای ظروف غذاخوری ، مقدار آهن موجود در ماسه نباید از 45% و برای شیشه
اپتیکی نباید از 0.015% تجاوز کند، چرا که آهن تاثیر نامطلوبی بر رنگ اغلب
شیشهها دارد.
کربنات سدیم نقش کمک ذوب را در شیشه دارد .
سولفات سدیم و کلرات سدیم موجب از بین رفتن حباب های موجود در
شیشه می شود .
استفاده از
نیترات سدیم باعث می شود رنگ سبزی که در بعضی از شیشه ها
به علت وجود اکسید آهن دیده می شود از بین برود .
استفاده از
اکسید سرب برای ساختن شیشه های مرغوب مثل کریستال ها که باعث درخشندگی شیشه می شود .
ذوب
کورههای شیشهسازی را میتوان به کورههای بوتهای یا کورههای مخزنی تقسیمبندی کرد. کورههای بوتهای با ظرفیت تقریبی 2 تن یا کمتر برای تولید شیشههای ویژه به مقدار کم یا هنگامی که حفاظت از پیمانه مذاب در برابر محصولات احتراق الزامی است، بسیار مفیدند. بوتهها از جنس خاک رس یا پلاتین هستند. در کوره مخزنی ، مواد پیمانه از یک سر مخزن بزرگی که از جنس بلوکهای نسوز است، وارد میشوند. این کورهها با گاز یا برق گرم میشوند.
بسته به توانایی آجر نسوز کوره برای تحمل انبساط ، دمای کورهای که بهتازگی شروع به تولید کرده است، روزانه تنها به اندازه معینی افزایش مییابد. پس از گرم شدن کوره بازیابی گرما ، در تمام اوقات دمایی که دستکم معادل با 1200 درجه سانتیگراد است، همچنان حفظ میشود. بخش زیادی از گرما به جهت تابش در کوره تلف میشود و در واقع مقدار بسیار کمتری از گرما برای ذوب شیشه بهمصرف میرسد.
در هر حال ، دمای دیوارههای کوره ممکن است چنان بالا رود که شیشه مذاب آنها را حل کند یا بپوساند، مگر اینکه اجازه داده شود دیوارهها ضمن تابش مقداری خنک شوند. بهمنظور کاهش کنش شیشه مذاب ، غالبا در دیوارههای کوره ، لولههای آب خنککن کار گذاشته میشود.
شکل دهی
شیشه را میتوان با قالبگیری ماشینی یا دستی شکل داد. عامل مهمی که باید در قالبگیری ماشینی شیشه مدنظر داشت، این است که طراحی ماشین باید چنان باشد که کالای موردنظر ، ظرف چند ثانیه کاملا شکل گیرد. در طی این زمان نسبتا کوتاه ، شیشه از حالت یک مایع گرانرو به جامدی شفاف تبدیل میشود. در نتیجه بهسهولت میتوان دریافت که حل مشکلات طراحی همچون جریان گرما ، پایداری فلزات و لقی یاتاقانها بسیار پیچیده است و موفقیت چنین ماشینهایی به مهندس شیشه کمک شایانی میکند.
شیشه پنجره ، شیشه جام ، شیشه شناور ، شیشه نشکن و مشجر ، شیشه دمشی و … ، با ماشین شکل داده میشوند.
تابکاری
بهمنظور کاهش کرنش در تمام کالاهای شیشهای ، اعم از آنکه به روشهای ماشینی یا دستی قالبگیری شدهاند، لازم است که تحت عملیات تابکاری قرار گیرند. بطور خلاصه ، عملیات تابکاری دو بخش دارد:
اول ، نگه داشتن تودهای از شیشه در دمایی بالاتر از یک دمای بحرانی معین تا زمانی که میزان کرنش درونی ، ضمن ایجاد یک سیلان پلاستیکی ، کمتر از یک مقدار حداکثر از پیش تعیین شده گردد.
دوم ، خنک کردن تدریجی این توده تا دمای اتاق بهنحویکه مقدار کرنش همچنان کمتر از آن میزان حداکثر باقی بماند.
تابدان یا آون تابکاری چیزی بیش از یک محفظه گرم و بهدقت طراحی شده نیست که در آن سرعت خنک کردن چنان کنترل میشود که شرایط گفته شده رعایت شود. ایجاد یک رابطه کمی میان تنش و شکست مضاعف ناشی از تنش ، متخصصان شیشه را قادر به طراحی شیشه ای کرده است که میتواند شرایط خاصی از تنشهای مکانیکی و گرمایی را تحمل کند.
با استفاده از این اطلاعات ، مهندسان ، مبنایی برای تولید تجهیزات پیوسته تابکاری یافتهاند. این تجهیزات ، مجهز به وسایل خودکار تنظیم دما و گردش کنترل شده هستند که امکان انجام بهتر تابکاری با هزینه سوخت پایینتر و ضایعات کمتر محصول را فراهم میآورند.